Gravelbike versus racefiets

Dropbars, stijve frames en smalle banden; racefietsen en het snel groeiende aanbod van gravelbikes hebben zeker veel gemeen. Wat zijn nu precies de verschillen en waarom zou je overwegen een gravelbike aan je collectie toe te voegen?

Hier bespreken we de ontwerp- en bouwaspecten die gravelbikes perfect maken voor dit doel, van de keuze van de groepsset tot bandenspeling, geometrie en afwerking.

Hoewel traditionele groepen voor racefietsen misschien goed zijn voor gravelritten, zul je meestal meer versnellingen nodig hebben voor off-road terrein. De ideale gravelverhouding ligt ergens tussen weg- en mountainbiken in - met meer soepele versnellingen om het verlies aan tractie op losse en oneffen ondergrond tegen te gaan, terwijl de versnellingsmogelijkheden voor de snellere tussenstukken op de weg en afdalingen behouden blijven.

Naast de eisen die aan versnellingen worden gesteld, is er ook een trend naar eenvoud, waarbij de technologie met één kettingblad uit de mountainbikewereld met open armen is ontvangen. Voeg daarbij de behoefte aan krachtig en responsief remmen met wegversnellingshendels toe, en het wordt al snel duidelijk dat er iets nieuws nodig is.

Het antwoord is Shimano GRX, 's werelds eerste gravelspecifieke componentenserie. Door veel eigenschappen over te nemen van de mountainbiketechnologie, heeft Shimano een hele reeks opties geproduceerd, waarbij op de eerste plaats rekening is gehouden met de behoeften van de gravelrijder. Dropper seats posts en Di2 elektronisch schakelen zijn daarbij meegenomen!

De overstap van een wegspecifieke groep naar GRX brengt een paar direct merkbare verschillen met zich mee, zoals een bredere range aan versnellingen met opties voor zowel enkele als dubbele kettingbladen, meer ergonomische shifterkappen en, op het hoogste niveau, remmen met meer responsieve Servo Wave-kracht.

Je kunt kiezen uit single aandrijvingen met kettingbladen van 40 of 42 tanden, die kunnen worden gecombineerd met cassettes tot 11-42 tanden. Daarnaast zijn er aandrijvingen met twee kettingbladen (46/30T of 48/31T) met een cassette tot 11-34 tanden achter.

De Servo Wave-werking in de hydraulische remmen van de GRX 800-serie brengt de remblokken snel in contact met de rotors, waardoor ze sneller meer kracht en controle leveren dan typische schijfremmen voor op de weg. In combinatie met rotors van 160 millimeter kun je de remmen beter afstellen of sneller remmen als je net iets te enthousiast bent.

Ruimte voor de banden is hét kenmerk dat bepalend is voor de geschiktheid van een frame voor gravelen. Sommige wegframes hebben veel ruimte tussen de vork en achtervork, zodat er ook dikkere banden in passen. Hoewel dit een goede vervanging kan zijn als je niet genoeg geld of ruimte hebt voor die 'N+1' gravelbike, moet je wel goed nadenken over hoe breed de band kan zijn.

Cyclocrossbanden (meestal 33c) zijn voor sommige rijders prima onder drogere, minder technische omstandigheden, maar bredere banden bieden je comfortvoordelen op ruiger terrein. Je hebt meer comfort bij een lagere bandenspanning.

Ook het loopvlak moet in ogenschouw worden genomen. Als je op zoek bent naar modder, wil je een progressiever profiel, terwijl je, als je snelheid wilt maken, een gladder profiel wilt.

Veel gravelbikes hebben ruime bandenspeling als prioriteit, omdat de fabrikanten inzien dat de bandenkeuze invloed heeft op de rijeigenschappen. Om plaats te bieden aan deze bredere banden tot 47 millimeter en meer, zijn ook de wielen geëvolueerd. Er zijn lessen getrokken uit het mountainbiken, kijk naar de grotere velgbreedtes, zoals bij de Shimano GRX wielsets van 21,6 millimeter. Tubeless-sets genieten de voorkeur omdat ze lekbestendig zijn en je zo gemakkelijker met een lagere druk kunt rijden zonder het risico te lopen op een lekke band.

Naast de standaard 700c-wielsets worden 650b-wielen met een kleinere diameter steeds populairder onder gravelbikers. Met deze wielen kunnen in veel gevallen ook dikkere mountainbikebanden worden gebruikt voor de ruigste en meest technische ritten, omdat ze dezelfde omtrek hebben als 27,5 inch MTB-wielen. In de nieuwe GRX-componentenreeks vind je wielsetopties voor zowel 700c als 650b.

Subtiele veranderingen in de geometrie van frames voor gravel- of terreinfietsen maken een verrassend verschil in het rijgedrag en rijgevoel. Deze doelgericht ontworpen fietsen zijn slapper dan racefietsen, met een minder steile balhoofdbuishoek. In combinatie met een langere wielbasis zorgen deze framekenmerken voor meer stabiliteit op technisch terrein en een betere ligging op losse ondergrond.

De geometrie van gravel- en terreinfietsen is ook ontworpen met het oog op comfort, rekening houdend met het feit dat velen vaak lange tijd op het zadel zitten tijdens offroad-ritten. Een meer rechtopzittende houding in vergelijking met agressievere racefietsen helpt hierbij, en geeft de rijder meer controle op moeilijk begaanbaar terrein. Afgezien van de bandenspeling is dit nog een van de belangrijkste verschillen tussen cyclocrossfietsen en gravelbikes: de ene is ontworpen om maximaal een paar uur op volle snelheid te rijden, de andere om een dag of zelfs dagen achtereen rond te fietsen.

Aerodynamica is hier veel minder belangrijk, omdat de uitdaging van off-road terreinen de snelheid meestal zo ver terugdringt dat aerodynamica minder relevant wordt. Een goed excuus om in ieder geval baggies te dragen!

Naast de grote verschillen in frame- en groepkeuze zijn er enkele subtielere verschillen die van grote invloed kunnen zijn op hoe plezierig je off-road trip zal zijn.

Het is bekend dat de contactpunten van cruciaal belang zijn bij de bikefitting: het zadel, het stuur en de pedalen. Bedenk dat je houding voor off-road endurance waarschijnlijk minder agressief zal zijn dan een aerodynamisch gerichte houding op de racefiets, dus dit contact zal anders zijn. Het kan bijvoorbeeld nodig zijn een ander zadel te kiezen om de veranderde heupbeweging als gevolg van een meer rechtopstaande houding te compenseren.

Flare-sturen zijn populair in het gravelcircuit. Deze zijn breder aan de uiteinden dan standaard dropbars. Dit zorgt voor een stabielere positie bij technische afdalingen. Deze bieden ook meer ruimte voor een stuurtas als je je spullen voor een meerdaags avontuur wilt meenemen. Je vindt een reeks flare-sturen met variatie in hoeken. Het PRO Discover-stuur is beschikbaar in twee flare-opties: 12 of 30 graden.

Of je nu kiest voor een flare-stuur of niet, het is nuttig om voor off-road iets bredere bars te kiezen in vergelijking met je standaard set-up voor op de weg. Nogmaals, deze bredere houding zorgt voor een betere stabiliteit en controle, wat meestal belangrijker is dan de aerodynamische voordelen van een smallere cockpit.

Naar mijn mening is het absoluut noodzakelijk dat je off-road pedalen en schoenen kiest voor het rijden op gravel. Iedereen die al eens een paar wegschoenplaatjes heeft versleten bij het ploeteren over een lastig obstakel of door een moeras zal dit beamen! Deze schoenen zijn voorzien van verzonken metalen schoenplaatjes zodat het lopen veel gemakkelijker gaat. De dubbelzijdige SPD-pedalen helpen je om sneller in te klikken, vooral als er modder of gruis in de weg zit!

Als ruig en stenig terrein je ligt en je dichter bij de MTB-kant van het gravelspectrum komt, dan zou je een dropper seat post kunnen overwegen. Hierdoor kun je je op steil en technisch terrein vrijer boven je fiets bewegen zonder dat je zadel in de weg zit. Dropper seat posts kunnen zelfs worden bediend met de specifieke drop bar shifters, zoals de GRX STI-hendel links (dat is de ST-RX810-LA als je op zoek bent) of de PRO drop bar dropperhendel - netjes hè!

Ondanks hun ogenschijnlijke gelijkenissen zijn er dus toch heel wat verschillen - niet alleen tussen racefietsen en gravelbikes, maar ook binnen de gravelbikes zelf. Van lange afstanden tot off-road racen, elke fiets is specifiek gebouwd voor een bepaald terrein en gebruik. Wat zeker is, is dat we veel te danken hebben aan onze mountainbikende vrienden, en dat de keuze voor een pure gravelbike in plaats van een weg- of veldritfiets een wereld van verschil kan maken als het gaat om het optimaal ontdekken van de minder bewandelde paden.